Woordspelingen maken

Mensen aan het lachen maken, of ze aan het denken zetten. Dat hoop je te bereiken met een woordspeling. De ene keer lukt dat beter dan de andere. Sommige woordspelingen zijn vergezocht, andere te flauw of te grof. De slogan “Mijn ballen wegen 130 gram” van een Nijmeegse vleeshandelaar was bijvoorbeeld niet erg subtiel te noemen. maar hij won daarmee wel de Verkiezing van de Slechtste Slogan van het jaar.

Niet elke dubbelzinnigheid is een woordspeling. Er zijn drie regels waar je je aan moet houden:

  • je gebruikt een woord of woorden met verschillende betekenissen;
  • je speelt bewust met die verschillende betekenissen;
  • dat doe omdat je een komisch effect wilt hebben.

Je leert in deze oefening hoe je binnen die regels woordspelingen kunt maken.

We gaan je eerst wat informatie geven waarmee je onderzoek kunt doen naar woorden die (bijna) hetzelfde klinken, maar wel andere betekenis hebben. Als je die woorden weet te vinden, heb je een goede basis voor je woordspeling.

  1. Een pad is een smalle weg maar een weggetje is ook een kikkerachtig dier. Een gerecht is niet alleen een maaltijd die je maakt, maar ook een rechtbank. Dit soort woorden (die eenzelfde uitspraak en spelling maar een verschillende betekenis hebben), noemen we homoniemen.
  2. Daarnaast bestaan er homofonen zoals hooimijt en hooimeid. Dat zijn woorden met zelfde uitspraak, maar verschillende spelling en betekenis.
  3. En er zijn homografen zoals rolláde (= een vleesgerecht) en róllade (= la met wieltjes). Dat zijn dus woorden met zelfde spelling, maar met verschillende uitspraak en betekenis.

 

  • Bedenk zelf een ander homoniem, een andere homofoon en een andere homograaf.
  • Geef van alle betekenissen van deze woorden ook een korte omschrijving
  • Werk een van de drie gevallen uit in een cartoon op de wijze van evertkwok.nl waarbij je speelt met die beide betekenissen. Daarbij mag je ook niet betekenissen gebruiken die niet veel voorkomen. Een staaroperatie is een operatie waarbij iemand aan staar wordt geopereerd, maar het zou ook een operatie kunnen zijn waarbij chirurgen alleen maar staan te staren (toe te kijken).

Sommige woorden kunnen zowel letterlijk als figuurlijk worden opgevat, en dat is een tweede route waarlangs je goed woordspelingen kunt vinden. Als die beide betekenissen verband met elkaar hebben, kun je ermee spelen. Dat deed bijvoorbeeld een journalist toen hij een biografie schreef over een roodharige voetballer die vaak uit zijn vel sprong. Als ondertitel voor zijn boek koos hij: Over de rooie.

  • Zoek een spreekwoord of vaste uitdrukking waarin een zelfstandig naamwoord figuurlijk gebruikt wordt, bijvoorbeeld “ergens geen bal aan vinden” (‘iets niet leuk vinden’)
  • Maak nu een zin waarbij dat woord zowel letterlijk als figuurlijk kan worden opgevat, zodat je een woordspeling krijgt: “Ga je mee tennissen?”, “Nee, daar vind ik geen bal aan!”
  • Bedenk zelf een zogenaamd apologisch spreekwoord of zei-spreuk. Dat is een spreuk die begint met een citaat, gevolgd door de persoon die de woorden sprak en een toevoeging – meestal in de vorm van een woordspeling – die het citaat belachelijk of bespottelijk maakt:

    “Alles met mate,” zei de kleermaker en hij sloeg zijn met de el.

    [Een el is een oude lengtemaat van 69 cm].

Een derde manier om woordspelingen te vinden is het veranderen van een of meer letters in een bestaand woord. Dit soms leidt het tot flauwe woordgrappen: “Rudolf geloofde heilig in reïnkanarie” (eigenlijk reïncarnatie). Jij kunt vast betere grappen maken!

  • Speel het twee-categorieënspel om aan ideeën te komen. Schrijf een aantal categorieën op losse kaarten. Denk aan dieren, gereedschap, bekende Nederlanders, boektitels en dingen die je in de keuken aantreft.
  • Neem vervolgens twee willekeurige kaarten uit die stapel. Bedenk woordspelingen door woorden uit beide categorieën samen te voegen. De combinatie toeristische attracties en dieren kan bijvoorbeeld leiden tot de Tilburgse Kermus en Manneken Pissebed.
  • Wat vond je van de oefening, of wat heb je geschreven? Vul het hieronder in!

    Neem contact met ons op