Verzamelen
Een tekst ontstaat niet vanzelf. Misschien heb je een ideetje of heb je een opdracht gekregen, maar dan kun je meestal nog niet meteen beginnen met schrijven. Eerst moet je nog wat meer te weten komen over je idee, of over het gekozen onderwerp. Dat is eenvoudig: je moet gaan verzamelen.
Je kunt een tekst schrijven vergelijken met op reis gaan: je propt je koffer vol met wat je nodig hebt, en alles waar je zonder kunt laat je thuis. Ook al weet je nog niet waar je verhaal exact over gaat, of hoe het eindigt, je kunt wel al vast een inventaris maken van wat er sowieso in voorkomt. Heel stom gezegd: je weet meestal veel meer over je tekst dan je zelf denkt. Als je een zakelijke brief schrijft, zal er waarschijnlijk geen draak in zitten, en als je een verhaal over de avonturen van een Noordhollandse molenaar in de 17e eeuw schrijft zal er geen giraf inzitten, en zeker geen Lamborghini. Kijk, dat sluit al een aardig aantal mogelijkheden uit.
Een intensievere manier van verzamelen heet onderzoeken. Als je een verhaal gaat schrijven dat in de Middeleeuwen speelt, zul je te weten moeten komen hoe die mensen zich toen kleedden, wat ze aten, of de rijken te voet, te paard of per koets gingen, etcetera. Maar ook als je bij een bedrijf gaat solliciteren moet je goed uitzoeken wat zij precies doen of maken, hoe groot ze zijn, wat de bedrijfscultuur is, en waarom ze iemand nodig hebben. Alles wat je uitzoekt en verzamelt komt jou van pas bij het schrijven van je tekst. Een hoeveelheid relevante informatie waar je uit kunt putten tijdens het schrijven. Natuurlijk kun je terwijl je bezig bent nog allerlei extra informatie vergaren, of nieuwe elementen aan je tekst toevoegen.
- Maak een lijst van personen en dingen die sowieso in je tekst zullen zitten. Denk er niet te lang over na, het gaat erom dat je even de hoofdelementen voor je ziet.
Voorbeeld: voetballer Tim, finale, moeder van Tim, iets met een transfer, ruzie, gokverslaving
Voorbeeld: klimaatcrisis, protestmars, jongen en meisje, bevriende studente, zeldzame gewassen, science fiction
Je kunt op twee manieren onderzoek doen:
- Door informatie op te zoeken op internet (websites, video’s, documentaires) of in geschreven media (boeken, naslagwerken, tijdschriften.)
- Door aan mensen informatie te vragen (experts, of door het houden van een enquête).
Belangrijk is om altijd meer dan één bron te raadplegen. Als je een zakelijke tekst schrijft, houd dan bij waar je de informatie hebt gevonden. Op die manier kunnen je docent en andere lezers terugvinden waar je alles vandaan hebt en weten ze dat je het niet uit je duim hebt gezogen.
Stel bij elk element van je lijst een vraag op over wat je ervan wilt weten. Bepaal vervolgens hoe je meer te weten gaat komen over de personen en dingen van je lijst.
Voorbeelden op basis van de lijst hierboven:
ruzie: hoe maken mensen ruzie? Zoekwoord ‘ruzie’ intikken op google, en kijken wat er uit komt. Vragen aan vijf vrienden van me: hoe maken jullie ruzie, wanneer word je boos op iemand?
gokverslaving: opzoeken op een site voor gokverslaafden. Interviews lezen met ex-verslaafden.
klimaatcrisis: wat is dat precies? Zoeken op wetenschappelijke sites en in krantenreportages.
science fiction: wanneer heet een verhaal science fiction? Vragen aan de leraar Nederlands, opzoeken in het woordenboek.
- Ga aan de slag met bovenstaand verzamelplan. Maak tijdens het raadplegen van de bronnen aantekeningen welke dingen jou opvallen, en schrijf op welke dingen je interessant vindt.
- Je komt zeker dingen tegen die je nog niet wist, en die grappig of merkwaardig zijn. Kijk welke uitspraken, weetjes of kennis je kunt overnemen.
- Er is er een verschil tussen informatie verzamelen voor een zakelijke tekst of een verzonnen verhaal. Voor een zakelijke tekst moet je in je uiteindelijke tekst aangeven wanneer je iets of iemand citeert, en bij een verzonnen verhaal hoeft dat niet.
Behalve dat je je materiaal verzamelt en onderzoekt, is het ook goed om jezelf te onderzoeken. Zoals in de inleiding hierboven is gezegd, weet je al behoorlijk wat van de inhoud van wat je gaat schrijven voordat je begint. Onverwacht misschien, maar eigenlijk niet raar, want je leeft al een tijdje, en je hebt al van alles meegemaakt. Leuke dingen, maar ook moeilijke dingen. Je hebt dus al een enorme hoeveelheid ervaringen verzameld waar je uit kunt putten. Deze ervaringen vormen de bronnen van je gedachten en fantasieën. Daar wat meer over weten kan nooit kwaad, want je gaat natuurlijk nooit zomaar, in het wilde weg, ergens over schrijven.
Vaak helpt het niet alleen te weten wát je gaat schrijven, maar ook waarom. Maar hoe kom je hierachter? Dat is heel simpel: gewoon de vraag stellen:
- Waarom wil ik hierover schrijven?
- Schrijf het antwoord op en stel de vraag nogmaals.
- Schrijf het antwoord op en stel de vraag nogmaals.
Zo kan het zijn dat je het verhaal van Tim (zie bovenaan deze oefening) wilt schrijven, omdat:
– ik ben een voetbalfan, en ik ben altijd geïnteresseerd in verslavingen omdat ik een neef heb die verslaafd is, en die ik op een bepaalde manier zowel níet als wél begrijp.
En kan het zijn dat je het verhaal over de klimaatactivisten wilt schrijven, omdat:
– ik wil later bioloog worden en ik vermoed dat technologische oplossingen de enige manier zijn om de klimaatcrisis te bestrijden. Kunstenaar Angelo Vermeulen is er al heel ver mee, las ik laatst, en ik vind hem inspirerend.
Als je weet wat je eigenlijk wilt zeggen, wat je wilt uitdrukken of exploreren gaat het schrijven soms makkelijker, omdat je weet wat jou drijft, wat jouw inspiraties zijn, en waar je je energie vandaan haalt.
Maar let op: een schrijfproduct (een tekst van jou) is geen puzzel die je moet oplossen! Je hoeft niet alles perfect in orde te hebben om te kunnen beginnen. Als dat zo was, dan was het schrijven zelf een saaie invuloefening, en dat mag natuurlijk nooit.
Schrijven is nog steeds ‘op reis gaan’. Als je van tevoren wist hoe alles er in je vakantieland precies uitziet, en wat je allemaal gaat meemaken, dan kun je net zo goed thuisblijven. Dus verzamel alles wat je denkt nodig te hebben, bereid je terdege voor, en ga dan aan de slag. Met een rugzak vol eigen ervaringen, motivaties en kennis kun je vol vertrouwen achter het toetsenbord plaatsnemen.
