Taalleemte
Als je zelf meer dan één taal goed spreekt, heb je vast eens een zogenaamde taalleemte opgemerkt. Een taalleemte is een gat in een taal: iets waar die taal geen woord voor heeft. Heel vaak is dat iets een gevoel. Taalleemten zorgen er vaak voor dat mensen die andere talen spreken, elkaars gevoelens niet zo goed kunnen beschrijven of bespreken.
Een voorbeeld: in het Nederlands hebben we het woord ‘gezelligheid’, en er zijn heel veel talen die voor dat woord geen vertaling hebben. Die talen hebben dus taalleemten. Ze kunnen niet beschrijven wat in het Nederlands ‘gezellig’ inhoudt. Dat betekent dat ze iets als ‘een gezellig feest’ niet goed kunnen uitdrukken, maar ook moeite hebben met alle normen en waarden die er in Nederland rond ‘gezelligheid’ bestaan. Ouders die tegen hun kinderen zeggen: “Doe eens gezellig”, bijvoorbeeld.
Maar een schrijver hoeft zich bij taalleemten niet neer te leggen. In deze oefening leer je ze te vullen.
De schrijfster Dilara Bilgiç schrijft in haar boek De gelabelde over een taalleemte in het Nederlands. Lees om je in te lezen wat zij hierover schrijft:
Sprak ik in het Turks, dan was ik dikwijls warmer en intiemer dan in het Nederlands. Misschien kwam het omdat sommige Turkse bewoordingen die intimiteit of liefde impliceerden bij de oversteek naar het Nederlands verdampten. Hoe moest ik bijvoorbeeld het Turkse woord ‘gönül‘ vertalen […]? De gönül is een symbolische entiteit [=iets wat er is] waarbinnen verlangens, geestdriften en gevoelens huizen, is de bron van geestelijke spartelingen, de drager van innerlijke inspanningen. Er zijn talloze manieren waarop de gönül dienst kan doen: iets kan mijn gönül aanraken, wat betekent dat het me raakt; iets kan mijn gönül verwonden, me pijn doen; mijn gönül kan geannexeerd worden, wat betekent dat ik verliefd ben geworden. Mijn gönül is als een immaterieel [=niet tastbaar] hart.
Bron: Dilara Bilgiç, De gelabelde. . Amsterdam 2022, 193.
- Kun je het woord gönül vertalen naar het Nederlands? Je kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan:
- een nieuw woord maken in het Nederlands, dat precies beschrijft wat gönül in het Turks betekent;
- bestaande woorden nemen en die samenvoegen, zodat er een nieuw woord met precies de goede betekenis bestaat.
- Als je zelf twee talen goed beheerst, ga dan zelf op zoek naar een taalleemte: een woord dat je in de ene taal gebruikt, maar in de andere taal niet bestaat.
- Zoek daarvoor een nieuw woord in de taal die het woord nog niet had.
Bron: Onvertaalbare woorden – Vertaalbureau Urgent Vertalen.
