Spoken word
Sommige teksten zijn gemaakt om hardop voorgelezen te worden. Dat geldt ook voor teksten die we spoken word noemen – de naam zegt het al. Spoken word is ontstaan in Amerika, maar inmiddels hebben we ook Nederlandse spoken word-artiesten zoals Babs Gons, Zaïre Krieger en Gershwin Bonevacia.
Spoken word is een combinatie van rap en poëzie. Poëzie kun je lezen en herlezen. Spoken word moet je als luisteraar meteen kunnen begrijpen. Dat maakt dat spoken word in zijn vorm wel veel op poëzie lijkt, maar in zijn directheid veel van rap heeft. De directheid van spoken word zie je ook terug in de keuze van de onderwerpen. Spoken word roept op tot actie: ga eens kritisch kijken naar bijvoorbeeld klimaat, racisme, liefde! Om de lezer tot die actie aan te zetten, moet je als spoken word-artiest hard werken: je zoekt naar het juiste onderwerp en de juiste woorden waardoor je publiek bereid is in actie te komen.
In deze oefening leer je dat onderwerp en die woorden te vinden. Je kunt, als je dat wilt, inspiratie opdoen via de video’s van Zaïre Krieger. Zaïre en andere spoken word-artiesten helpen je ook te zien hoe jouw spoken word-voordracht er uiteindelijk uit komt te zien.
Kijk naar deze video: Lemuël de Graav – Halve Finale NK Poetry Slam 2020en schrijf alles op wat je goed vindt. Dat is een belangrijk lijstje dat van pas komt als je zelf spoken word gaat schrijven.
– Tussen 00:35 en 01:00 laat De Graav veel klinkers op elkaar rijmen (assonantie). Bijvoorbeeld: (/e/): ‘In mijn léven heb ik gestrééfd zo min mogelijk te béven’. Maak samen een lijstje van woorden waarin de klinkers op elkaar rijmen, en kijk of die woorden elkaar versterken in betekenis.
In de voordracht komt ook voor: “Faya siton no bron mi so, no bron mi so”. Dat is Sranantongo voor ‘Hete steen, brand me niet, brand me niet.’ Het is een regel uit een lied dat uit de tijd van de slavernij komt, en dat De Graav kent uit zijn kindertijd.
– Wat voor effect heeft het gebruik van Sranantongo op jou, en waarom zal De Graav het gebruiken?
– Heb jij zelf een andere taal die je in zou willen, zetten als je straks gaat schrijven, en waarom wil je die gebruiken?
Maak een groepje van drie of vier leerlingen. Dit groepje helpt je try outs te doen. Dat zijn proefoptredens voordat je je echte optreden gaat doen. Samen gaan jullie ook onderlinge gesprekken voeren over een pakkend onderwerp en daarbij passende woorden.
– Maak een eerste rondje om te zien over welk onderwerp (thema) iedereen spoken word wil schrijven.
– Kijk eventueel samen deze video van Zaïre Krieger als het onderwerp zoeken niet zo wil lukken.
– Of, als zelf iets bedenken niet lukt, kies dan uit één van deze: slaaptekort, huisdieren, bijbaantje, Formule 1, prestatiedruk, geloof & religie, familie, seksualiteit, discriminatie, klimaat, liefde, sociale media, mens & dier, rouw, kledingindustrie, reizen, muziek of Den Haag (politiek).
– Ondervraag elkaar over dat onderwerp: is dit echt het onderwerp waar je hart van overloopt, en waarom? Schrijf jullie antwoorden bij de lijst die je al maakte van dingen die je goed vond aan de spoken word van De Graav.
Je hebt een onderwerp, je hart loopt ervan over, maar voordat je spoken word kunt gaan schrijven van wat je hart je vertelt, moet je iets meer bagage krijgen; iets beter weten waar je het over wilt hebben.
Daarvoor zijn koffertjes gemaakt: daarin zitten bronnen (artikelen, liedjes, podcasts, straatpoëzie, etc.) die jullie kunnen gebruiken om jullie onderzoek naar het onderwerp op te starten.
– Kies een koffertje uit dat bij jouw onderwerp past, en ga je inlezen.
– Schrijf tijdens het lezen steeds verder aan het lijstje dat je al hebt.
– Zit er geen koffertje bij met bagage die jij zoekt? Maak dan je eigen koffertje door te zoeken naar het type teksten die je in de koffertjes ziet staan, bij het door jouzelf gekozen onderwerp.
– Vertel aan de anderen wat je uit de bronnen gehaald hebt. Stel elkaar weer vragen, zodat je goed scherp krijgt wat je precies aan je bronnen hebt. Wat intrigeerde je? Wat snapte je niet helemaal?
– Schrijf allemaal voor jezelf in drie zinnen op waarover je spoken word zal gaan.
– Vergelijk jullie tekstjes met elkaar.
– Verzin vervolgens minimaal één korte, mooie kernzin voor je gedicht.
– Wil je wat hulp, kijk dan naar deze video van Zaïre Krieger.
Nu gaan we kijken of je om die ene zin heen nog drie zinnen kunt maken waarin je assonantie gebruikt (het herhalen van klinkers) en – als je dat wilt – meertaligheid. Pak ook je lijstje met wat je goed vond aan De Graav erbij, om de kunst af te kijken.
Voor wat hulp bij de assonantie, kun je kijken naar deze video van Zaïre Krieger.
Draag je regels aan elkaar voor. Het liefst vijf keer, en geef elkaar tussendoor opbouwende tips. Wees niet bang om ook lichaamstaal in te zetten!
Als je wilt weten waar je op kunt letten in je voordracht, kijk dan naar deze video van Zaïre Krieger.
