Oordelen als een redacteur
Het grootste woordenboek van Nederland, de Van Dale, gaat in de nieuwe editie van 2022 aangeven welke Nederlandse woorden genderneutraal gebruikt kunnen worden. ‘Genderneutraal’ wil zeggen dat die woorden in Nederlands gebruikt worden voor zowel mannen als vrouwen, jongens als meisjes, maar ook voor iedereen die zich man noch vrouw, jongen noch meisje voelt.
Achter elk woord in Van Dale staat altijd voor wie je het woord kunt gebruiken: man (m), vrouw (v), of man/vrouw (m/v). Nu komt daar (x) bij. Die (x) betekent dat het woord gebruikt kan worden voor iedereen in de Nederlandse samenleving. Je kunt dan denken aan woorden als bakker, voetballer of minister. Maar, zegt Van Dale, ook aan beunhaas, beul, havenbaron, streber en klojo.
In deze oefening worden jullie zelf redacteur Van Dale. Jullie bepalen als redacteuren van dat woordenboek welke woorden in Nederland op dit moment genderneutraal gebruikt worden.
De baas van Van Dale, hoofdredacteur Ton den Boon, legt in dit krantenartikel uit waarom het woordenboek deze beslissing heeft genomen:
We registreren alle veranderingen in de taal en de afgelopen vijf à zes jaar zien we dat bepaalde woorden steeds vaker worden gebruikt worden voor zowel mannelijke, vrouwelijke als non-binaire personen. Zo gauw we dat constateren, moeten we daar iets mee doen in de Van Dale.
De uitleg van de baas van Van Dale laat zien dat Nederland verandert. Nederlanders gebruiken woorden nu anders dan enige tijd geleden. En de uitleg maakt ook duidelijk dat de mensen die bij Van Dale werken, keuzes maken. Welk woord wordt alleen voor vrouwen gebruikt, welk alleen voor mannen, en welk voor beiden, of voor iedereen? Misschien aarzel je ook wel bij het rijtje voorbeelden dat we al gaven: vrouwen die ook beul kunnen zijn, of klojo’s (kort voor: klootzak)?
Als redacteur moet je op je taalgevoel afgaan. Hoe worden woorden in Nederland gebruikt? Of hoe zou je willen dat ze gebruikt worden? Zo’n woordenboek stuurt ook hoe we woorden gebruiken!
- wil je nog iets meer weten over wat Van Dale met genderneutrale wil gaan doen, lees dan het hele Volkskrant-artikel.
- wil je nog iets meer weten over gender in het algemeen voor je als redacteur begint, lees dan dit artikel van Gloria Wekker.
- en kijk je liever naar twee journalisten die over de achtergronden van ‘genderneutraal’ praten, naar aanleiding van een taalgids die de gemeente Amsterdam maakte om genderneutrale woorden te vinden en gebruiken, kijk dan deze VPRO-video;
- luister je liever naar een uitleg zoals gegeven in EenVandaag, luister dan hier.
- verdeel de klas in twee groepen. Elke groep verzamelt een lijst met 20 woorden die in de nieuwe Van Dale voortaan ook een (x) moeten krijgen volgens de groep. Woorden die vroeger gebruikt werden om mannen of vrouwen aan te duiden, maar nu allebei. Denk bijvooorbeeld aan dat minister, maar ook aan een woord als ridder.
Nu moet er een redactievergadering komen, want is er een meerderheid te vinden voor het idee dat de woorden op die lijst inderdaad voor iedereen gebruikt kunnen worden. En goede vergadering levert je een betrouwbare lijst!
- wissel de lijsten van de groepen uit: elke groep bekijkt de lijst van de andere groep, en beoordeelt of die lijst goed is. ‘Goed’ betekent dan dat de woorden op de lijst inderdaad een (x) moeten krijgen;
- word je het als groep niet eens, ga dan stemmen. Wat vindt de meerderheid van de groep? Dat wordt dan de beoordeling.
- geef de beoordeling aan de andere groep:
- over welke woorden zijn beide groepen het eens, vinden beide groepen dus dat de (x) moeten krijgen? En waarom?
- over welke woorden zijn beide groepen het niet eens? En waarom?
- waren jullie het snel eens, vinden jullie het een kwestie waar je sowieso lang of kort over wilt praten? Uit dit onderzoek blijkt dat jongeren niet zo met genderneutrale taal bezig zouden zijn, geldt dat voor jullie klas ook?
- er is een tijd geweest dat er nieuwe woorden verzonnen werden als bijvoorbeeld beroepen door vrouwen en mannen gedaan konden worden. Na het woord ‘directeur’ kwam er zo ook het woord ‘directrice’. Wat vinden jullie ervan dat door de beslissing van Van Dale misschien geen nieuwe woorden meer bedacht gaan worden in dat soort gevallen?
Bronnen
Henk Wolf, Woordgeslacht, neerlandistiek.nl.
