Schrijfakademie.nl

Wat beoogt de Schrijfakademie?
De Schrijfakademie is een initiatief van alle universitaire opleidingen Nederlandse taal en cultuur in Nederland, middelbare schooldocenten, uitgeverijen en schrijversorganisaties, en wordt gesubsidieerd door het ministerie van OCW. De Schrijfakademie beoogt leerlingen uit alle schooltypen en alle klassen te stimuleren creatief de uitdrukkingsmogelijkheden van de Nederlandse taal te verkennen en te oefenen.

De Schrijfakademie bestaat sinds de zomer van 2020, en is volop in ontwikkeling. Dat betekent enerzijds dat het aantal oefeningen op de site nog beperkt is, anderzijds dat we graag in contact komen met partners die bij willen dragen aan de ontwikkeling van de site. Neem daarover contact op met projectleiders Micha Hamel of Els Stronks.

Wat is onze visie op schrijfonderwijs?
De kern van het schrijfproces is voor ons het onder woorden brengen van je gedachten en ideeën. Als je de  juiste woorden vindt voor wat je wilt beschrijven, zullen anderen je begrijpen. Daarmee is schrijven vooral een activiteit die de leerling samenhang laat zien, tussen zichzelf en de omringende wereld. Veel van het huidige schrijfonderwijs is met name gericht op het goed plannen en organiseren van het schrijfproces, en aan het geven en verwerken van feedback. Die fasen van het schrijfproces zijn inderdaad belangrijk, maar het moment dat schrijvers woorden moeten vinden voor wat ze willen zeggen, dat is waar het bij Schrijfakademie.nl om draait. Als dat moment goed wordt benut, worden ook plannings- en organisatiekwesties gemakkelijker opgepakt, is onze aanname, en is feedback ook beter te verwerken.

Hoe werkt de site in didactisch opzicht?
We focussen in alle oefeningen van De Schrijfakademie op het schrijven zelf, op het moment dat gedachten in woorden omgezet worden. De oefeningen zijn onderverdeeld in zes domeinen:

Cluster 1

  1. creativiteit: oefeningen voor alle vaardigheden die het schrijfproces ten alle tijden gaande houden (observeren, visualiseren, herinneren, lezen, maar ook vindingrijk zijn, volhardend zijn etc.). 
  2. taal: oefeningen die leren alle registers en mogelijkheden van taal te benutten. 

Cluster 2

  1. gevoelens: oefeningen die leren gevoelens en ervaringen onder woorden te brengen;
  2. gebeurtenissen: oefeningen die leren waarneming van wat er in de wereld gebeurt onder woorden te brengen

Cluster 3

  1. genres: oefeningen waarin genres met strakke of minder strakke regels het schrijven leiden;
  2. grote thema’s: oefeningen die leerlingen de kans bieden het eigen schrijven te spiegelen aan inspirerende voorbeelden.

Omdat aspecten van alle domeinen in elke oefening een rol spelen, hoeft oefenen hier niet in een vaste volgorde. Aspecten van genre, thema, creativiteit, indrukken en gevoelens kom je ook tegen in oefeningen die in het domein Taal zitten, alleen ligt in de oefeningen in het domein Taal het accent op vaardiger worden met taal. Opbouw in niveau vindt plaats omdat de uitwerking van de oefening steeds beter wordt en ook het vermogen van de leerling om zichzelf te beoordelen en te verbeteren zal toenemen. Als schrijfopdrachten een leesopdracht bevatten, geven we wel steeds teksten van twee niveaus (onderbouw en bovenbouw).

Hoe werkt het op school en in de klas?
Schrijven leer je door te oefenen en jezelf betere feedback te geven, maar ook door begeleiding van een docent. Leren schrijven is bij uitstek een proces waarin de pedagogische rol van docenten groot is. Omdat schrijven ook altijd over jezelf gaat, ongeacht over welk onderwerp of in welk genre je schrijft. Die docent kunnen we online niet bieden. De Schrijfakademie biedt alleen oefeningen, instructie en hulp. De interactie tussen docent en leerling(en) moet plaatsvinden op de eigen school. Hieronder hebben we tips verzameld, onder andere op basis van ervaringen met docenten met wie we de Schrijfakademie ontwikkelden, waarmee iedere docent een dependance van de Schrijfakademie op de eigen school kan inrichten. Externe partijen zoals schrijfopleidingen en schrijfdocenten die daarbij kunnen helpen, zijn hieronder ook te vinden.

De Schrijfakademie is ontwikkeld in samenwerking met de Akademie van Kunsten van de KNAW. Die organiseerde in het najaar van 2018 en voorjaar van 2019 twee landelijke discussiebijeenkomsten waarin het idee van de Schrijfakademie vorm kreeg. Tijdens die tweede bijeenkomst deelden docenten hun reeds opgedane ervaring, over de periode 2018-2019, met het inrichten van een Schrijfakademie op de eigen school. Er is een verslag van die avond gemaakt: De schrijfacademie in de praktijk. De belangrijkste conclusies zijn:

1. de organisatievorm van de Schrijfakademie op een school moet passen bij de ambities en inrichting van die school. Dat betekent dat een lokale dependance van de Schrijfakademie vele vormen aan kan nemen. Er zijn er door de docenten die al experimenteerden drie gevonden:

      • de Schrijfakademie als oefenschool voor de schoolkrantredactie (voor meer informatie, mail: Marian Kleverkamp, De Werkplaats, Bilthoven);
      • de Schrijfakademie als doorlopende leerlijn schrijfvaardigheid (voor meer informatie, mail: Bianca Graat, Metis Montessori Lyceum, Amsterdam en Emile Heussen, docent Nederlands Hyperionlyceum, zie de methode voor vwo 4 die hij ontwikkeld heeft;
      • de Schrijfakademie als excellentieprogramma (voor meer informatie, mail Theo Calis, Vechtstede College, Weesp).

2. schrijfonderwijs in een veilige leeromgeving plaats moet vinden.

Er zijn in Nederland veel deskundigen die zich met schrijfonderwijs bezighouden: schrijfcoaches, vakdidactici, uitgevers, maar ook schrijvers zelf. Hieronder geven we een overzicht van personen en organisaties die zich hebben aangesloten bij de Schrijfakademie. Aan hen kan advies worden gevraagd bij de vormgeving van de dependance van de Schrijfakademie op de eigen school.

Akademie van Kunsten (2019), Een schrijfacademie op school; Hoe werkt dat?. Amsterdam, KNAW.
Arredondo, J. (2018), Complete First Language English for Cambridge IGCSE. Oxford University Press, second edition.
Biesta, G. (2020). Risking Ourselves in Education: Qualification, Socialization, and Subjectification Revisited. Educational Theory, 70, 89-104.
Brillenburg Wurth, K. (2014), ‘The Creativity Paradox: An Introductory Essay’, in: The Journal of Creative Behavior 53, 2019, 127-132.
Cramer, F. L. Evers, A. Helmling, K. Kuitenbrouwer, M. Sondeijker, J. Wesseling (2017), Position Paper Critical Making. Amsterdam: De Waag, https://waag.org/sites/waag/files/position-paper-critical-making.pdf
Brandt, D. (2015), The Rise of Writing. Redefining Mass Literacy. Cambridge: Cambridge University Press.
Burroway, J., Imaginative Writing. The Elements of Craft. Pearson, 2014 (vierde druk, eerste druk 2003).
Elving, K. (2019), Effectieve leeractiviteiten voor het schrijfonderwijs in havo 4. LOT, Utrecht.
Flower, L. en J. Hayes (1981), ‘A Cognitive Process Theory of Writing’, College Composition and Communication 32 (4), 365–387, 369.
Janssen, D. en Lucas van der Deijl (2019), Schrijven voor de wetenschap. Bussum: Countinho.
Kiverstein, J. en E. Rietveld, Scaling-up skilled intentionality to linguistic thought, Radical Views on Cognition, Special Issue of Synthese. An International Journal for Epistemology, Methodology and Philosophy of Science 198 (2021), 175-194
Bart van der Leeuw en Theun Meestringa, Genres in schoolvakken. Taalgerichte didactiek in het voortgezet onderwijs. Bussum: Countinho, 2014.
Suzanne van Norden, Iedereen kan leren schrijven. Schrijfplezier en schrijfvaardigheid in het basisonderwijs. Bussum: Countinho, 2018.
Rijlaarsdam, G. (2021), Schrijfprocessen. Didactiek Nederlands – Handboek. Geraadpleegd 31 mei 2021, via: https://didactieknederlands.nl/handboek/2020/01/schrijfprocessen.
Van Rijt, J.H.M., Van den Broek, B. en Van den Bergh, H. (2021), ‘Refocusing writing style education? Relationships between stylistic lapses and the quality of
Dutch secondary school students’ argumentative texts’, Journal of Writing Research, https://www.jowr.org/articles/volx_x/JoWR_2021_volx_nrx_VanRijt_et_al.pdf.
Steenbakkers, J. en J. van Balen (2020), ‘Welke persoonsvorming?, Didactiek Nederlands, 2 mei 2021, https://didactieknederlands.nl/dekwestie/2021/05/welke-persoonsvorming/.
Stubbé, H.E., A.M. Jetten, G.L. Paradies en G.J. Veldhuis (2015), Creatief Vermogen – de ontwikkeling van een meetinstrument voor leerlingen op school, TNO, Soesterberg.
Waanders, W. (2020), ‘Het schrijfcentrum als onderzoeksobject. Een brede verkenning van effectstudies.’, Tijdschrift voor Taalbeheersers 42 (3): 227–247, zie met name 240-242